Kωνσταντίνος Μπούρας, για το "Αχτι"
(ΟΔΟΣ ΠΑΝΟΣ, ΤΕΥΧΟΣ 155, ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΣ - ΑΠΡΙΛΙΟΣ 2012):
"Ακόμα ένα διαμαντάκι από τις εκδόσεις Φαρφουλάς, του νεαρού κι ακατάβλητου εκδότη Διαμαντή Καράβολα, που μετέφερε προσφάτως τις δραστηριότητές του στο ατμοσφαιρικό βιβλιοπωλείο όπου λειτουργούσαν επί χρόνια οι εκδόσεις του Σάμη Γαβριηλίδη. Αυτή τη φορά διαλέγει να τυπώσει τα άκρως ενδιαφέροντα διηγήματα του Νίκου Ξένιου, που γεννήθηκε το 1962 στο Χαρτούμ και μεγάλωσε στην Αθήνα, όπου ζει και διδάσκει στο Μουσικό Σχολείο Αλίμου. Σεναριογράφος, μελετητής, κριτικός θεάτρου και συν-συγγραφέας του πολύ κατατοπιστικού Λεξικού Θεατρικών Όρων (εκδόσεις ΚΟΑΝ).
Δείγμα γραφής: " ...Το επόμενο μεσημέρι ο γιος του Σωτήρη έφτασε στην ώρα του στο γραφείο της, συνοδευόμενος από ένα νεαρό ένστολο που περίμενε στον προθάλαμο. Το πρόσωπό του ήταν γαλήνιο, σα να είχε κάνει θεάρεστο έργο. Ήταν φρεσκοξυρισμένος και μύριζε σαπούνι Μασσαλίας. Η γυναίκα αισθάνθηκε πως είχε να κάνει μ' έναν απόλυτα νουνεχή ψυχωσικό. Μάλιστα, είχε ήδη συμβουλευτεί και τον ψυχολόγο με τον οποίον συνεργαζόταν. Της σύστησε να χειριστεί την υπόθεση με λεπτότητα. Έβαλε τον άνθρωπο να καθήσει στον καναπέ κι αυτός αρνήθηκε να βγάλει το σακάκι του. Του έφερε ένα ποτήρι νερό. Έβαλε σπράιτ για τον εαυτό της, μάζεψε την κόκκινη φούστα της και κάθησε δίπλα του σε απόσταση οικειότητας. Είχε εξαφθεί η περιέργειά της. "Πέρασαν τέσσερα χρόνια', ξεκίνησε σαν κουρδισμένος, "μέχρι η Βεατρίκη να μείνει έγκυος. Κόντεψε να απελπιστεί..." (σελ. 47)
Ούτε μια λέξη περιττή, μήτε ένα κόμμα σε λάθος θέση.
Κωνσταντίνος Μπούρας Περιοδικό "Οδός Πανός' , τ. 155, Ιανουάριος-Απρίλιος 2012, σελ 188-189
Κυριακάτικος ΕΛΕΥΘΕΡΟΣ ΤΗΣ 22 ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΥ 2012
ΚΡΙΤΙΚΗ ΤΟΥ ΓΙΑΝΝΗ ΠΑΠΑΓΙΑΝΝΗ ΓΙΑ ΤΟ ΑΧΤΙ
"Πρωτοεμφανιζόμενος αλλά ώριμος υφολογικά και ηλικιακά, με καταστάλαγμα ζωής, ο συγγραφέας παρουσιάζει μιαν ολιγοσέλιδη αλλά μεστή και ποικιλόμορφη συλλογή διηγημάτων που αξίζει να διαβαστεί. Ίσως με αυτοβιογραφικά στοιχεία, αλλά με γενίκευση που αφορά κάθε αναγνώστη, με θεματολογία που κυμαίνεται από τον ρεαλισμό στη φαντασία και στο παραμύθι, με γλώσσα λιτή και σωστή, με λεκτική ακρίβεια, ο Νίκος Ξένιος μάς γοητεύει με τις δαιδαλώδεις φωνές μιας σκληρής, αλλά γλυκιάς καθημερινότητας"
Γιάννης Παπαγιάννης
----------------------------------------------------------------------
Περιοδικό ΔΙΑΒΑΖΩ Οκτωβρίου 2011, κριτική από τον Γιώργο Ξενάριο:
Νίκος Ξένιος, Το άχτι
"Η συλλογή διηγημάτων του Νίκου Ξένιου μοιάζει να πατάει με το ένα πόδι στην αμερικανική σχολή των short stories, ιδίως δε στον Κάρβερ, και με το άλλο να εγγράφεται στη μακρά εγχώρια παράδοση του είδους, με πλησιέστερο προπάτορα, στη συγκεκριμένη περίπτωση, τον Βουτυρά.... Οι πρωταγωνιστές, σχεδόν στο σύνολο των διηγημάτων, είναι πρόσωπα που τα χαρακτηρίζει μια απόσταση από αυτό που συμβαίνει γύρω τους-συχνά λόγω παιδικών τραυμάτων-, πρόσωπα παραβατικά ή περιθωριακά, αλλά και πρόσωπα "κανονικά", που τα πνίγει η κανονικότητα και ο εξαναγκασμός της. Ο συγγραφέας μάς προτείνει στην ουσία μια σειρά από προσωπογραφίες, που το κυριότερο περιεχόμενό τους είναι το ψυχοσυναισθηματικό κενό που αφήνει πίσω της η κάθε είδους ξενότητα.
Σε κάποια, ωστόσο, από τα διηγήματα, τα πιο σύντομα, δεν λείπει η ονειρική διάσταση και η αντι-πραγματιστική ποόθεση- η πρόθεση να δικαιωθεί το κείμενο σ΄έναν άλλο ορίζοντα, πέρα από αυτόν της πραγματικότητας. Με επιδέξιους χειρισμούς και χωρίς να καταφεύγει στις συνήθεις εκκεντρικότητες με τις οποίες διανθίζουν τα κείμενά τους οι συγγραφείς του λεγόμενου φανταστικού, ο συγγραφέας κατορθώνει να στήσει μη αληθοφανείς αλλά πειστικές σύντομες αφηγήσεις, από τις οποίες δεν λείπει ούτε η δραματική ένταση αλλά ούτε, όπως θα περίμενε κανείς, η συγκίνηση.
(Εδώ ας μου επιτραπεί μια παρένθεση: το αίτημα για ανανέωση της ελληνικής λογοτεχνίας και συμπόρευσή της με τις προηγμένες εθνικές λογοτεχνίες παραμένει πάντα επίκαιρο. Στο χώρο του διηγήματος έχουν καταγραφεί, τα τελευταία χρόνια, πολλές συλλογές που εκπέμπουν θετικά σήματα προς την κατεύθυνση αυτήν, καθώς οι συγγραφείς τους, αν και εντάσσουν, σ΄ένα βαθμό, τα κείμενά τους στη σχετική εγχώρια παράδοση, σ΄έναν άλλο βαθμό αφίστανται από αυτήν, επινοώντας μηχανισμούς, προτείνοντας θεματικές και βρίσκοντας τελικές λύσεις που πολύ απέχουν, αν δεν έρχονται σε ευθεία σύγκρουση με αυτήν.)
Αντίθετα, ο συγγραφέας τα καταφέρνει λιγότερο καλά σε διηγήματα που το θέμα τους είναι οι σχέσεις του ζευγαριού. Σε αυτά, αρκετές φορές, ξεπέφτει σ΄έναν πεπαλαιωμένο ψυχολογισμό, ο οποίος κινεί τους ήρωες μηχανικά, μέσα από ευκόλως ορατά κίνητρα και με ευκόλως αναγνωρίσιμα σήματα.
Εντούτοις, και παρά την ένδεια αφηγηματικών μηχανισμών, το Α Χ Τ Ι παραμένει μια άκρως ενδιαφέρουσα συλλογή σύντομων ιστοριών με κατεύθυνση το μέλλον."
Γιώργος Ξενάριος
----------------------------------------------------------------------
* περιοδικό BOOK PRESS της 18 Ιανουαρίου 2012
Του Κώστα Αγοραστού
Δεν είναι λίγες οι φορές που οι πρωτοεμφανιζόμενοι συγγραφείς επιλέγουν το πρώτο τους βιβλίο να είναι μια συλλογή διηγημάτων. Και αυτό, γιατί συνήθως, έχουν άγνοια κινδύνου. Τα σκόρπια κείμενα που έγραψαν μέσα στα χρόνια, οι σκέψεις τους, τα τυχαία περιστατικά που τους έχουν εντυπωθεί και γενικότερα το προσωπικό βίωμα, δύσκολα μετασχηματίζεται σε αυτό που λέμε λογοτεχνία. Ποιος είναι ο καταλύτης αυτής της μετάλλαξης; Μα, φυσικά, το ταλέντο.
Διαβάζοντας τη συλλογή του Νίκου Ξένιου, Το άχτι, αυτό που εντοπίζει κανείς πρώτα πρώτα είναι το συγγραφικό ταλέντο. Την ανέση να διηγείται ιστορίες με τρόπο γλαφυρό και ανάγλυφο. Με τρόπο που κρύβει επιμελώς τα λογοτεχνικά του διαβάσματα και προάγει την ιστορία αυτή καθ΄εαυτήν. Η γραφή του ρέουσα, παρασέρνει τον αναγνώστη στο βάθος της κάθε ιστορίας, κάνοντάς τον συμμέτοχο και όχι απλώς παρατηρητή.
Το βιβλίο περιλαμβάνει δεκαέξι διηγήματα, τα οποία χαρακτηρίζονται από ένα σχετικά ομοιόμορφο ύφος. Και αυτό γιατί ο συγγραφέας δεν χάνει την ευκαιρία να πειραματιστεί με τον εξπρεσιονισμό, δίνοντάς μας δυο διηγήματα, τα οποία απαιτούν την αυξημένη προσοχή μας. Τα υπόλοιπα, ασχολούνται με θέματα καθημερινά, προσωπικά, συναισθηματικά και συγχρόνως βαθιά πολιτικά, αλλά χωρίς καταγγελτική διάθεση. Στόχος δεν είναι η απλή καταγραφή του εκάστοτε γεγονότος, αλλά ο εγκλωβισμός του στο άχρονο της λογοτεχνίας. Ο υπάλληλος του σουπερμάρκετ που βρίσκει δηλητηριασμένο και νεκρό έναν άστεγο έξω από την πολυκατοικία του («Πολιτική του καταστήματος»), ο άτυχος θαμώνας της πλατείας Εξαρχείων που δέχεται επίθεση από “αναρχικούς” την ώρα που πίνει τον καφέ του («Η κορνίζα»), ο νεαρός Άμλετ, από την Αρμενία, που δίνει τις εξετάσεις του σχολείου του μέσα στο Αστυνομικό τμήμα («Ο πρίγκηπας»), η νεοδιόριστη καθηγήτρια που ασφυκτιά στο νέο της σχολείο αλλά και στη μακροχρόνια σχέση της («Το άχτι»).
Όλα τα διηγήματα της συλλογής έχουν ως κεντρικό άξονα τον άνθρωπο που παλεύει με τις εμμονές του, τον άνθρωπο που ασφυκτιά μέσα στην καθημερινότητά του. Ο συγγραφέας, όπως και κάθε συγγραφέας, είναι παραπάνω από εμφανές ότι αγαπάει πολύ τους ήρωές του. Κάποιους τους θαυμάζει, κάποιους άλλους τους συμπονά, κάποιους τους προστατεύει και τους περιβάλλει με στοργή. Σε όλους έχει δώσει ένα κομμάτι του εαυτού του, ένα μέρος των βιωμάτων του.
Ένα από τα ωραιότερα διηγήματα της συλλογής έχει τίτλο «Ο γιος του Σωτήρη» και είναι η ιστορία ενός σαλεμένου ανθρώπου, ο οποίος, λόγω μιας ανεξήγητης ενέργειάς του σε δημόσιο χώρο συλλαμβάνεται και αφηγείται σε μια ψυχοθεραπεύτρια την ιστορία της ζωής του, για να καταλήξει στο κομβικό εκείνο περιστατικό της παιδικής του ηλικίας. Οι αναφορές στον Οιδίποδα σαφείς, η οποίες μαζί με την έξυπνη δομή του διηγήματος, δημιουργούν μια νοηματική και δραματική κορύφωση ιδιαίτερα επιτυχημένη.
Συνολικά, η συλλογή του Ξένιου είναι μεν φιλόδοξη αλλά δεν χαρακτηρίζεται από «θόρυβο» στη γραφή του. Στοχεύει στον προσεκτικό αναγνώστη, ενώ μπορεί να κερδίσει εύκολα και τον περιστασιακό.
Στα βασικά πλεονεκτήματα του βιβλίου και το εξαιρετικά καλόγουστο εξώφυλλο με σκίτσα της Εύης Τσακνιά.
--------------------------------------------------------------------------
ΣΥΝΤΟΜΗ (ΑΛΛΑ ΠΕΡΙΕΚΤΙΚΗ...)ΚΡΙΤΙΚΗ ΤΟΥ ΓΙΩΡΓΟΥ ΧΡΟΝΑ ΣΤΗΝ ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑ
Νίκος Ξένιος, ΤΟ ΑΧΤΙ
"Συμπαθητικά διηγήματα...
------------------------------------------------------------------------------------
ΚΡΙΤΙΚΗ ΤΟΥ ΣΟΦΟΚΛΗ
ΡΟΚΟΥ ΣΤΗΝ ΑΥΓΗ ΤΗΣ 18/11/2011
Το άχτι της καθημερινότητας
Θέλουν να βγάλουν το Άχτι τους οι ήρωες του Νίκου Ξένιου και μας παρασύρουν μαζί τους, να αναγνωρίσουμε κι εμείς το δικό μας άχτι. Άνθρωποι κοινοί, καθημερινοί, κάποτε και ιδιαίτεροι, παρουσιασμένοι με έναν τρόπο απλό, ρεαλιστικό, κάποτε και σκοτεινό, μας πείθουν απόλυτα για την ύπαρξη και την κίνησή τους μέσα στις ιστορίες. Κυρίως όμως μας πείθουν ότι δεν θα χάσουμε την ώρα μας μαζί τους κι ότι, όσο μείνουμε κοντά τους κάτι καινούργιο, μικρό ή μεγάλο, θα συμβεί μέσα μας.
Η υποκατάσταση των αληθινών σχέσεων από κακέκτυπες απομιμήσεις τους, η απομάκρυνση από την ύπαιθρο και ο αστικός χώρος όπου ο άνθρωπος ασφυκτιά, η πλασματική ανθρώπινη επικοινωνία, η βία της εγκατάλειψης και η αύρα του θανάτου που πλανάται, κάποιο άλυτο οιδιπόδειο κι ένας έρωτας που δεν πραγματώνεται, ο παραλογισμός της εξουσίας, η διπολική προσωπικότητα που συναντούμε καθημερινά και με την οποία συνδέουμε τη ζωή μας, η απελπισία του ανέστιου κι εκπατρισμένου: αυτά είναι τα κυριότερα θέματα που πραγματεύεται η συλλογή. Από τα δεκαέξι διηγήματά της, «Το άχτι» είναι το πιο ρεαλιστικό, μαζί με την «Πολιτική του καταστήματος», ενώ το πρώτο και το τελευταίο διήγημα («Κόκκινο αλάρμ στην Ιωλκό» και «Θρίαμβος») είναι υπερρεαλιστικής γραφής. Έχοντας κάνει αυστηρή επιλογή από συγγραφική δουλειά πολλών χρόνων, ο Ν. Ξένιος υιοθετεί διαφορετικά στυλιστικά γνωρίσματα και διαφορετικές αφηγηματικές τεχνικές, διατηρώντας σαρκαστικό ύφος σε όλα τα διηγήματα, παλιά και καινούργια. Τα διηγήματα «Ο γιος του Σωτήρη», «Τσοκ γκιουζέλ» και «Έλβις» έχουν δουλευτεί στο πλαίσιο της Λέσχης Δημιουργικής Γραφής «Γομολάστιχα», που λειτουργεί με οκτώ μέλη εδώ και τρία χρόνια (http://gomolastixa.blogspot.com).
--------------------------------------------------------------------------
Νίκος Ξένιος, ΤΟ ΑΧΤΙ
περιοδικό ΤΟ ΔΙΦΩΝΟ, Νοέμβριος 2011
κριτική από τον Σάββα Σερέτη
"Μικρές ιστορίες, ενδιαφέρουσες,μα όχι επαρκώς πειστικές, των οποίων οι χαρακτήρες στα δρώντα πρόσωπα, στην πλειονότητά τους,δεν είναι πλήρως δομημένοι, ίσως ως κίνητρο στον αναγνώστη να συμπληρώσει τα κενά. Ακόμη, παρατηρούνται κάποιες εννοιολογικές ασυνέπειες στη δομή των διηγημάτων, αλλά και αυτό μπορεί να εκληφθεί ως ποιητική αδεία εσκεμμένη υπέρβαση της ακολουθίας αιτίου-αιτιατού. Πάντως, σε κάθε περίπτωση, τεκμαίρεται η λογοτεχνική επάρκεια του συγγραφέως, οπότε η προσδοκία για το επόμενο, καλύτερο βιβλίο είναι δικαιολογημένη."
--------------------------------------------------------------------------------
✒ΠΑΛΕΥΟΝΤΑΣ ΜΕ ΤΑ ΑΔΙΕΞΟΔΑ (ΣΤΑΥΡΟΥΛΑ ΠΑΠΑΣΠΥΡΟΥ ΚΑΙ ΠΑΡΗ ΣΠΙΝΟΥ, Kυριακάτικη ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑ ΤΗΣ 14-8-2011 )
«ΠΡΩΤΗ ώρα, Ιλιάδα. Το κείμενο γεμάτο κρέατα και κοψίδια που ψήνονται στο στρατόπεδο των Αχαιών. Η τσίκνα βγαίνει από το κείμενο κι απλώνεται στην τάξη. Στα μπροστά θρανία χεράκια υπερκινητικά, στα πίσω όμως απόλυτος λήθαργος. Λοβοτομή, μηδέν αντίδραση. Δυο ζευγάρια ηλίθια μάτια με κοιτούν, κι εγώ χτυπώ το νύχι στο θρανίο. "Πού είσαι παιδί μου;" Ομως καμιά απάντηση, μόνο τα δύο αγελαδίσια μάτια με κοιτούν και το βιβλίο στο θρανίο είναι ανάποδα»...
Μια νεοδιόριστη φιλόλογος στη Θήβα, με προβληματική προσωπική ζωή και σε πλήρη δυσαρμονία με το εργασιακό της περιβάλλον, αγωνίζεται να διαχειριστεί το αίσθημα του ανικανοποίητου που τη διαποτίζει, πεπεισμένη πως κανείς δεν την κατανοεί. Κι είναι το δικό της «Αχτι» που δίνει τον τίτλο στην ομώνυμη συλλογή του Νίκου Ξένιου (εκδ. Φαρφουλάς), πλάι σε δεκαπέντε ακόμη διηγήματα, με ήρωες που επίσης νιώθουν ότι ένα χάος τους χωρίζει απ' τους υπόλοιπους ανθρώπους γύρω τους.
Με μια πρόζα σφιχτή, χωρίς περιττά στολίδια, ο Ξένιος ελίσσεται ανάμεσα σε σχολικές τάξεις, αστυνομικά τμήματα, πολύβοους δρόμους, μικροαστικά διαμερίσματα, στρατόπεδα και φυλακές, δίνοντας φωνή σε κάθε λογής μοναχικούς κι απελπισμένους, σε λαθρομετανάστες και σε βιοπαλαιστές, σε ζευγάρια που θάβουν τα όνειρά τους «μέσα στην κολλώδη καθημερινότητα», σε πλάσματα που ανακαλούν τις ήττες, τους θριάμβους και τους εφιάλτες τους ενώ παλεύουν με τ' αδιέξοδά τους. Και μολονότι το «Αχτι» είναι το πρώτο του, το φλερτ του ίδιου με τη λογοτεχνία κρατάει χρόνια.
Γεννημένος το 1962 στο Χαρτούμ και μεγαλωμένος στην Αθήνα, ο Ξένιος είναι εκπαιδευτικός -διδάσκει στο Μουσικό Σχολείο Αλίμου- έχει πίσω του εκτενή αρθρογραφία σε σχέση με το θέατρο, διηγήματά του έχουν δημοσιευτεί στα περιοδικά «Αρχαιολογία», «Οδός Πανός» καθώς και στη συλλογή «Ιστός '95», κ α ι ε ί ν α ι μ έ λ ο ς τ η ς λ έ σ χ η ς δ η μ ι ο υ ρ γ ι κ ή ς γ ρ α φ ή ς « Γ ο μ ο λ ά σ τ ι χ α » που δραστηριοποιείται στο Διαδίκτυο (βλ. gomolastixa.blogspot.com).
Το εκτενέστερο δε διήγημα του βιβλίου του, το σπαρακτικό «Ο γιος του Σωτήρη», με τη συνάντηση ενός σαλεμένου μετανάστη και μιας ευαίσθητης κοινωνικού λειτουργού, είχε διακριθεί στο λογοτεχνικό διαγωνισμό των εκδόσεων Πατάκη «Hotel Οιδίπους»".
Σταυρούλα Παπασπύρου-Π.Σπίνου, ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑ, ένθετο "Επτά", 14-8-2011)
----------------------------------------------------------------------
✒Εφημερίδα ΜΕΤΡΟΠΟΛΙΣ, 15 Ιουλ, 2011 ,ΤΗΣ ΛΕΝΑΣ ΒΛΑΣΤΑΡΑ,
"Οι πρωταγωνιστές των 16 ιστοριών του Νίκου Ξένιου που δημοσιεύτηκαν στη συλλογή διηγημάτων «Το άχτι» (εκδ. Φαρφουλάς) είναι όλοι ήρωες τραγικοί και πληγωμένοι, οι οποίοι προσπαθούν, άλλοι μέσα από το ρομαντισμό, άλλοι μέσα από τη σκληρότητα και την αδιαφορία, να γιατρέψουν τις παλιές και νέες πληγές τους. Σε κάθε περίπτωση, πρόκειται είτε για ανθρώπους που θέλουν να βγάλουν το άχτι τους είτε για ανθρώπους πάνω στους οποίους η ελληνική κοινωνία βγάζει το δικό της άχτι. Ιστορίες καθημερινές, που συμβαίνουν γύρω μας, ίσως και στους δικούς μας γνωστούς και στις δικές μας γνώριμες φάτσες, παίρνουν σάρκα και οστά μέσα από τις αφηγήσεις του Νίκου Ξένιου. Νιώθουμε να μας πνίγει το άδικο για τον Αμλετ που δίνει εξετάσεις στη φυλακή, για το γιο του Σωτήρη που δεν έχει όνομα και μιλάει με ποίηση για τη ζωή του, για τον Μέμο Μεϊμαρίδη που δεν παραπονιέται ποτέ και για τη νέα πολιτική του γειτονικού σούπερ μάρκετ που αποφάσισε να ρίχνει τις σκόνες πλυντηρίου πάνω στα πεταμένα κρέατα, έτσι ώστε να μην μπορεί να επωφεληθεί κανείς από αυτά. Ολα τα παραπάνω συνοδεύονται από τη σωστή δόση χιούμορ. Και αν κάποιες στιγμές ο ειρμός χάνεται, αυτό δεν είναι αρκετό για να αφήσει ο αναγνώστης τις ιστορίες στη μέση. Απλώς αναρωτιέται αν αυτό γίνεται συνειδητά ή όχι".
ΛΕΝΑ ΒΛΑΣΤΑΡΑ στις 15 Ιουλ, 2011 στο NOTEBOOK του ΜΕΤΡΟΠΟΛΙΣ
-----------------------------------------------------------------------
✒ Η ΖΩΗ ΕΙΝΑΙ ΔΥΣΚΟΛΗ (Εφημερίδα ΤΑ ΝΕΑ ΤΗΣ 2ας Αυγούστου 2011)
Δεκαέξι διηγήματα διασταύρωσης των δύο φωνών που μας ανήκουν, αυτής που έχουμε για να μιλάμε και της φωνής που μιλάει μέσα μας και μας οδηγεί είτε στην καταστροφή είτε στη σωτηρία. Ο Νίκος Ξένιος με τα 16 μικρά διηγήματά του περιπλανιέται (και μας παρασέρνει) σε τοπία δύσκολα και σκληρά, αστικά τοπία, όπου κυριαρχούν ο φόβος για το χειρότερο και η αγωνία για το καλύτερο. Ενα παιδί μεταναστών που κάνει τα αδύνατα δυνατά για να περάσει στην Ιατρική, μια γυναίκα της οποίας ο υπαρξιακός θάνατος συνέπεσε με τον θάνατο του Ελβις Πρίσλεϊ, ένας κρυφός ομοφυλόφιλος, ένας περαστικός από την Πλατεία Εξαρχείων που ξυλοκοπείται αδίκως και μια φιλόλογος που δεν αντέχει τη δουλειά της, είναι μερικοί από τους (αντι)ήρωες του πρώτου βιβλίου του.
ΤΑ ΝΕΑ, Τρίτη 2 Αυγούστου 2011
-------------------------------------------------------------------------
✒ΓΙΑ ΝΑ ΒΓΑΛΟΥΝ ΤΟ "ΑΧΤΙ" ΤΟΥΣ (Λαμπρινή Κουζέλη, ΤΟ ΒΗΜΑ, 22/07/2011)
Μελαγχολικές ιστορίες καθημερινής τρέλας και ήττας αφηγείται ο Νίκος Ξένιος στο πρώτο του βιβλίο
Μια φιλόλογος σε δημόσιο λύκειο της Θήβας που βαριέται τη ζωή και τη δουλειά της, μια οικογένεια αρμένιων λαθρομεταναστών με ονόματα σαιξπηρικών ηρώων, μια εβραία που σταματά να ζει την ημέρα που πεθαίνει ο Έλβις, ένας μεσήλικος πόντιος βιοπαλαιστής με λατρεία για τη γυναίκα του παράξενα συγκινητική κυκλοφορούν στις σελίδες της συλλογής διηγημάτων το «Αχτι» (Εκδόσεις Φαρφουλάς, σελ. 160, τιμή 12 ευρώ) του Νίκου Ξένιου. Πρόκειται για το πρώτο βιβλίο του 49χρονου συγγραφέα, μια συλλογή 16 ιστοριών που παρουσιάζουν όψεις της σύγχρονης ζωής και της σύγχρονης αγωνίας.
Εκείνο που εντυπωσιάζει στην πρώτη ανάγνωση είναι η ωριμότητα της γραφής του. Ο λόγος του είναι σφικτός, η γλώσσα του αποκαθαρμένη από το περιττό, οι διάλογοι ζωντανοί, τα σκηνικά του περιγράφονται με ενάργεια, οι κόσμοι και οι χαρακτήρες που κατασκευάζει λειτουργούν δραματουργικά, η πρωτοπρόσωπη αφήγηση του ταιριάζει εξίσου καλά με την τριτοπρόσωπη. Ίσως η εξήγηση είναι ότι ο συγγραφέας ασκείται στη γραφή από τα δεκαεννιά του, όπως είπε στο «Βήμα».
Η συλλογή είναι το απόσταγμα 40 διηγημάτων που βρίσκονταν στα συρτάρια του εδώ και χρόνια. Όταν είδε και απόειδε με το «δύστοκο μυθιστόρημα» που τον απασχολεί την τελευταία πενταετία, αποφάσισε, έπειτα και από την παρότρυνση των φίλων του στην Ομάδα Δημιουργικής Γραφής Γομολάστιχα, να εκδώσει μια επιλογή από αυτά. Είχαν προηγηθεί δημοσιεύσεις στον συλλογικό τόμο «Ιστός '95», στην «Αρχαιολογία», στην «Οδό Πανός», στον «Φαρφουλά» και σε άλλα περιοδικά. Από το απόθεμά του άντεξαν στην κρησάρα του μόνο τέσσερα διηγήματα. Μικρή συγκομιδή, που συμπληρώθηκε με 12 νέες ιστορίες που καλύπτουν ένα ευρύ υφολογικό φάσμα από το εξπρεσιονιστικό «Κόκκινο αλάρμ στην Ιωλκό» ως το νατουραλιστικών σκηνών «Πολιτική του καταστήματος» και τον αλληγορικό «Θρίαμβο».
Η απόκλιση και η διαφορετικότητα -στη θετική και στην αρνητική εκδοχή τους- αποτελούν κεντρικό συστατικό των περισσότερων ιστοριών: το προικισμένο μεταναστόπουλο που κόντρα σε κάθε προκατάληψη και κάθε πρακτική αντιξοότητα πασχίζει να περάσει στην Ιατρική («Ο πρίγκιπας»), ο κρυφός ομοφυλόφιλος που δεν παραδέχεται την ταυτότητά του και ζει μια μυστική ζωή υποκρινόμενος και εξαπατώντας πίσω από τη βιτρίνα του γάμου και της οικογένειας («Επιπλέον»).
Χώροι εγκλεισμού και εξουσίας, στρατόπεδα, φυλακές, αστυνομικά τμήματα και σχολεία αποτελούν σκηνικά που εξυπηρετούν τις μυθοπλαστικές προθέσεις του συγγραφέα, όπως και ο δρόμος, οι λαϊκές και μικροαστικές γειτονιές της Αθήνας, η κλειστή κάμαρα, το διαδίκτυο, τα απόμερα στέκια των παρακμιακών.
Οι χαρακτήρες του, οικείοι αλλά και ξένοι, είναι οι αντιήρωες της καθημερινής ζωής: άνθρωποι βουβοί, απελπισμένοι, ξεριζωμένοι, μετανάστες, βιοπαλαιστές, αδύναμοι, φοβισμένοι, υποκριτές, ηττημένοι, άνθρωποι που «πεθαίνουν παραμελημένοι μες στο μόχθο». Ζουν σε κοινωνίες όπου δεν τους κατανοούν, σε ετοιμόρροπες σχέσεις που έχουν χάσει το νόημά τους, σε ρήξη με τον εαυτό τους. Περιφέρουν στους δρόμους την ανησυχία, τις εμμονές, τις ψευδαισθήσεις, τις κρυφές επιθυμίες, την ενοχή, τη θλίψη ή την ανία τους.
Μόνοι, με μια υπαρξιακή μοναξιά να τους βαραίνει, κινούνται σαν αόρατοι μέσα στην οχλοβοή της μεγαλούπολης, κλείνονται σε μικρά διαμερίσματα στον Κολωνό, στους Αγίους Αναργύρους, στη Νέα Φιλαδέλφεια, στα Πετράλωνα, στα Χαυτεία. Ο κόσμος γύρω τους είναι σκληρός και ακατανόητος, τα όνειρα εφιαλτικά. Βρίσκουν καταφύγιο από την αδιαφορία, την αναλγησία, την κοινωνική αδικία και τον παραλογισμό της καθημερινότητας στη μνήμη, στη νοσταλγία ή στη φαντασία. Δεν έχουν την παρηγοριά της επιείκειας ή συμπάθειας, δεν προσφέρουν ελπίδα, τα προβλήματά τους δεν έχουν λύση, έρχονται όμως σε ένα αξιόλογο αφηγηματικό πακέτο που δίνει υποσχέσεις ενδιαφέρουσας συνέχειας.
Νίκος Ξένιος: «Θέλω να απομυθοποιήσω τα πάντα εκτός από την εκπαίδευση»
Η μελαγχολικά σαρκαστική διάθεση που δίνει τον τόνο στις ιστορίες του απορρέει, όπως λέει στο «Βήμα» ο συγγραφέας, από την επιθυμία «να απομυθοποιήσω όλα τα πράγματα που είχα πολύ ψηλά: την πολιτική ζωή, την κουλτούρα, την τρόπο που οι άνθρωποι διεκδικούν τα δικαιώματά τους, όλα εκτός από την εκπαίδευση».Φιλόλογος, εργαζόμενος στη δευτεροβάθμια εκπαίδευση 20 χρόνια, ομολογεί ότι είναι δύσκολο βρει κανείς επαινετικά λόγια για το ελληνικό εκπαιδευτικό σύστημα ως θεσμό και τους εκπαιδευτικούς που λουφάρουν, όπως η αδιάφορη φιλόλογος στο διήγημα που δίνει τον τίτλο της συλλογής: «Πρώτη ώρα, Ιλιάδα. Το κείμενο γεμάτο κρέατα και κοψίφια που ψήνονται στο στρατόπεδο των Αχαιών. Η τσίκνα βγαίνει από το κείμενο κι απλώνεται στην τάξη. Στα μπροστινά θρανία χεράκια υπερκινητικά, στα πίσω όμως απόλυτος λήθαργος. Λοβοτομή. Μηδέν αντίδραση. Δυο ζευγάρια ηλίθια μάτια με κοιτούν κι εγώ χτυπώ το νύχι στο θρανίο: "Πού είσαι παιδί μου;"».Σε αντίθεση με πολλούς συναδέλφους του όμως, μιλάει με πολύ ενθουσιασμό για τη νέα γενιά, που θεωρεί ότι αδικείται: «Είναι παιδιά σκεπτόμενα και προβληματισμένα, με αμεσότητα και υψηλό βαθμό πρόσληψης». Τους λείπουν όμως τα πνευματικά πρότυπα.Με αντίστοιχο ενθουσιασμό μάς μίλησε για τα παιδιά μεταναστών, που τη ζωή τους παρουσιάζει με ενάργεια στο διήγημα «Ο πρίγκιπας»: «Όταν το σχολείο λειτουργεί ως αγκαλιά θερμή που τα περιθάλπει, τα παιδιά αυτά δείχνουν ενδιαφέρον, θέλουν να γίνουν Έλληνες, με την έννοια της κουλτούρας», υποστηρίζει. Στον δρόμο τα παιδιά αυτά ζουν μια δεύτερη ζωή. Στα δέκα χρόνια που εργάστηκε στο Διαπολιτισμικό Λύκειο δεν γνώρισε ούτε ένα παιδί που να έχει και τους δύο γονείς και να μεγαλώνει σε πλήρη πυρηνική οικογένεια. Ο ένας από τους δύο έλειπε διότι είχε πεθάνει ή γιατί ήταν στη φυλακή ή γιατί αδιαφορούσε, και το παιδί μεγάλωνε στο δωμάτιο κάποιου ξενοδοχείου.
Στο διήγημά του «Η κορνίζα», ένας πελάτης καφενείου στην πλατεία Εξαρχείων ξυλοκοπείται μέρα μεσημέρι από κάποιους χωρίς λόγο και αφορμή. Μια καθημερινότητα στην οποία τα σουρεαλιστικά στοιχεία πυκνώνουν και μόνη μας άμυνα μένει το χιούμορ. «Σαρκάζω για να αντέξω αυτά που συμβαίνουν», λέει ο Ξένιος, «χωρίς χιούμορ μπορεί να τρελαθείς».
Λαμπρινή Κουζέλη, ΤΟ ΒΗΜΑ, 22/07/2011
-------------------------------------------------------------------------
✒ΤΟ ΑΧΤΙ ΠΟΥ ΟΛΟΙ ΚΡΥΒΟΥΜΕ (Κώστας Μαρίνος, ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ, 10/07/2011)
Τίτλος της συλλογής των 16 διηγημάτων, «Το άχτι», και περιεχόμενό τους, μια διαδρομή σε αστικά τοπία εύκολα αναγνωρίσιμα, αλλά και στους ανθρώπους που τα κατοικούν.
Ο αναγνώστης που θα πιάσει στα χέρια του το τομίδιο με τα διηγήματα του Νίκου Ξένιου θα χαρεί καταρχάς την πολύ φροντισμένη έκδοση από τον οίκο Φαρφουλά.Σαν αστραπές μέσα σε αυτούς τους χώρους, εισβάλλουν εικόνες από μικρά χωριά, με τη φύση αδιάφορη γύρω τους - εικόνες μνήμης μακρινής και ποτέ βίωμα στο τώρα. Όμως οι μνήμες των ηρώων του Νίκου Ξένιου είναι πάντα παρούσες και καθορίζουν τη ζωή τους, καταγράφοντας έτσι τη δύσκολη και, όπως σχεδόν πάντα συμβαίνει, ανολοκλήρωτη διαδικασία ενηλικίωσης. Γράφει στο διήγημα, με τίτλο «Ο γιος τού Σωτήρη»:
«Στην οχλοβοή της μεγαλούπολης, ανάμεσα σε ανθρώπους που περιμένουν στη στάση του λεωφορείου, ο γιος τού Σωτήρη κουτσαίνει μέσα στις μνήμες του και σβήνει το παρόν».
Όμως το παρόν υπάρχει, για τους ήρωες και τις ηρωίδες των ιστοριών του Ξένιου, όταν κυκλοφορούν στους αθηναϊκούς δρόμους ή όταν, κλεισμένοι στα διαμερίσματα των ανώνυμων πολυκατοικιών, ανοίγουν τους υπολογιστές, που γίνονται δίοδοι επικοινωνίας, ανολοκλήρωτης όμως και δομημένης σε γλώσσα που δεν εκφράζει συναισθήματα, αλλά είναι μόνο ψηφιακές αστραπές στις οθόνες.
Ο Νίκος Ξένιος δεν αρνείται ότι στα διηγήματά του υπάρχουν πολλά αυτοβιογραφικά στοιχεία ή, όπως λέει, «παράμετροι των ηρώων του» είναι και δικές του. Όμως- και ευτυχώς- οι αφηγήσεις του δεν συντίθενται από επεμβάσεις σε σελίδες ημερολογιακές, τις οποίες συχνά συναντάμε σε πολλά βιβλία που κυκλοφορούν. Αφήνει πίσω το προσωπικό στοιχείο και αποκαλύπτει μικρά και μεγαλύτερα συμβάντα, που όλα κρύβουν έναν καημό βουβό, που σπάνια γίνεται κραυγή.
«Απότομα άρχισε να φυσάει και τυλιχτήκαμε όλοι στα παλτά μας. Ξαναέσκυψαν διάφορες γυναίκες, η μια στο αυτί της αλληνής. Στο πρόσωπο της γυναίκας, καθώς περνούσε ανάμεσά τους, δεν φάνηκε η παραμικρή σύσπαση. Η Μάρθα απόρησε, μέσα στο πένθος της. ‘Ποια ήταν αυτή η γυναίκα;’» γράφει στο διήγημα, με τίτλο «Τσοκ γκιουζέλ», όπου διαφαίνεται και το άλλο στοιχείο που διατρέχει τα διηγήματα του Ξένιου στη συλλογή «Το άχτι»: ο ερωτισμός, είτε ο άγουρος των πρώτων εφηβικών χρόνων είτε ο τραυματισμένος και ίσως και ανείπωτος της ωριμότητας.
Όμως υπάρχει και το πλήθος γύρω από τους ήρωες του Ξένιου. Μετανάστες, παράνομοι και όχι, πρόσωπα που ίσως πέρασαν από τη ζωή του όταν δούλεψε ως καθηγητής σε διαπολιτισμικό σχολείο και γνώρισε από κοντά αυτά τα συνήθως βουβά πρόσωπα που όλοι προσπερνάμε, συχνά με φόβο, όταν τα συναντάμε. Αυτά τα πρόσωπα και ο φόβος τού «άλλου» που κατατρέχει κάθε κάτοικο μιας μεγαλούπολης δημιουργούν το απροσδιόριστο και αθεράπευτο αίσθημα της αγωνίας που διακρίνεται σε πολλά διηγήματά του.
«Ακούει τη σειρήνα ενός νοσοκομειακού. Πέφτει πάνω σε μια ομήγυρη μαύρων με ταραγμένες φωνές και καβγάδες. Ανοίγει, παραμερίζοντας τον κόσμο, να δει. Ξαπλωμένος πάνω στις εφημερίδες του, ο δικός του άστεγος σφαδάζει, βγάζει αφρούς από το στόμα», γράφει στο διήγημα «Πολιτική του καταστήματος».
Ο Νίκος Ξένιος γεννήθηκε στο Χαρτούμ του Σουδάν. Ήρθε στην Ελλάδα σε ηλικία 7 ετών, έκανε καλές σπουδές, γνώρισε τον κόσμο τού θεάτρου και του κινηματογράφου, όπως φανερώνουν και οι συχνές αναφορές σε χώρους και έργα θεατρικά ή κινηματογραφικά. Ταξίδεψε και επέστρεψε στην Ελλάδα, και δίνει μέσα στις λίγες σελίδες των 16 διηγημάτων του ένα πορτρέτο της χώρας και των κατοίκων της.
Όσο για «το Άχτι», τον τίτλο που έδωσε στο βιβλίο του, λέει πως, παρόλο που τον θεωρεί «κραυγαλέο», τον επέλεξε επίτηδες, για να δηλώσει με αυτόν τον αυτοσαρκαστικό χαρακτήρα τού βιβλίου, «επειδή πραγματικά εκφράζει μια αποτυχία ενηλικίωσης». Και μάλλον αποτυχία ενηλικίωσης μιας κοινωνίας και όχι μόνο ενός ατόμου."
Κώστας Μαρίνος, ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ, 10/07/2011)
